Tình yêu là một đề tài muôn thuở của nhân loại. Mọi người bàn tán về nó mọi nơi, mọi lúc. Dù là trên báo giấy, truyền hình, băng rôn quảng cáo trên phố phường, các diễn đàn, trên facebook, thậm chí tìm loanh quanh trên timeline của những bạn chưa từng yêu ta đều có thể bắt gặp hai chữ “tình yêu”. Nhưng khổ một nỗi là mặc dù được nhắc tới nhiều đến vậy, người ta chả mấy khi thống nhất được định nghĩa “tình yêu” là gì. Có lẽ mỗi con người khi thực sự chọn một người bên cạnh mình đều có sẵn trong đầu một định nghĩa nào đó về tình yêu, để rồi sau vài tháng vài năm, họ lại thay đổi cái định nghĩa đó sang một cái gì khác rất nhiều. Xét ra đấy cũng là một trong những điểm thú vị để rồi tình yêu lại được tiếp tục đưa ra làm chủ đề trong phần đời tiếp theo của họ.
Tôi không tham vọng lý giải được tình yêu đủ cụ thể để có thể làm hài lòng tất cả mọi người. Nhưng trong khuôn khổ của phần này, tôi muốn đề cập tới khái niệm tình yêu dựa trên quan điểm của Tarot. Tôi muốn đề cập tới hai lá bài mang nặng ý nghĩa liên quan tới tình yêu: The Lovers và Two of Cups. “Tại sao tới tận hai lá nói về tình yêu?” Có những bạn trẻ ngây thơ từng hỏi tôi câu này, và đây là câu trả lời của tôi: “Có lẽ vì tình yêu không phải là duy nhất, kể cả khái niệm của nó cũng thế”. Tuy nhiên cũng vì sự phức tạp của tình yêu, đây cũng là hai lá bài thường nằm trong tốp đầu của các chủ đề thường được mang ra tranh cãi mổ xẻ trong giới Tarot.
Two of Cups là lá bài được viết hẳn từ “Love” trên đó nếu ta nhìn vào các bộ bài thuộc về dòng Thoth Tarot (dù rằng hình ảnh của Thoth tương đối khó hiểu). Còn với dòng Rider-Waite, trong hình ảnh lá bài, ta thường bắt thấy một cặp đôi đang tiến lại gần nhau. Sự khác biệt giới tính được thể hiện khá rõ ràng: chàng trai cầm một cái cốc và đang di chuyển, chìa tay còn lại ra phía cô gái, cô gái giữ cái cốc lớn của mình trong trạng thái đứng im, chờ đợi và chuẩn bị trao đổi cốc với người đối diện. Trong xã hội hiện đại, hình ảnh này tượng trưng cho những cặp đôi trong giai đoạn mới bắt đầu mối quan hệ của mình. Họ chịu sức hấp dẫn từ phía đối phương, họ muốn tiến lại gần nhau, vượt qua khoảng cách nho nhỏ ở giữa, họ muốn kết đôi, họ muốn hứa hẹn, họ muốn chia sẻ cảm xúc hạnh phúc và sự rung động với đối phương, họ muốn yêu và được yêu… Tên lá bài là nhắc về hai chiếc cốc trên tay của hai người.
The Lovers thì khác hẳn. The Lovers là cái tên cho ta hiểu được ngay 1 điều, lá bài không nói về một người mà là nhắc tới cả hai cùng lúc. Lá bài nói về tình cảm mạnh mẽ của hai con người, nói về sự gắn kết và ràng buộc của họ, cả về thể xác, cả về khía cạnh tinh thần và xã hội. Hình ảnh trên lá bài thường được vẽ rất trần tục, thể hiện rõ ràng sự cuốn hút giới tính của cặp đôi trong đó. Các tác giả rất hay chọn những bố cục thể hiện rõ ràng sự nồng cháy trong tình yêu của hai con người. Có thể họ đang ôm hôn nhau say đắm, có thể họ đang cuốn chặt lấy nhau một cách trần tục, thậm chí trong bộ bài Rider-Wate Tarot nổi tiếng nhất hiện nay, tác giả cũng vẽ cặp Adam và Eva trong tình trạng nguyên thủy, không quần áo và đang được kết đôi. Eva mắt ngước lên nhìn thiên thần – đại diện cho niềm tin vào sự tồn tại lâu dài của mối quan hệ cũng như niềm vui khi thực sự được yêu, còn Adam thì không bận tâm tới nhân vật ở giữa vì còn đang bận ngắm nhìn cơ thể của Eva. Sự khác biệt về đặc điểm giới tính ở đây đã được họa sĩ khắc họa như vậy. Nhưng có lẽ cũng vì điều này mà sinh ra khá nhiều tranh cãi về sự khác biệt của tình yêu giữa hai lá bài.
Đa phần trong những lần tôi trải bài về tình yêu cho một khách hàng trẻ tuổi nào đó, tôi đều nhìn thấy niềm vui của họ khi lật ra được lá bài The Lovers. Dù họ có thể không có chút kiến thức nào về Tarot, nhưng cái tên của lá bài quá dễ hiểu. Phần việc của tôi theo đó cũng nhẹ nhàng đi rất nhiều. Nhưng trong một vài trường hợp hiếm hoi, tôi lại thấy khách hàng của mình nhìn vào lá bài này một cách im lặng. Rõ là họ hiểu cái tên, thậm chí hiểu cả hình ảnh, nhưng tại sao lại vậy? Không phải vì họ chán ghét mối tình này, tự tôi rút ra được bằng kinh nghiệm của mình điều đó. Chắc phải tới 95% những người hỏi về mối quan hệ hiện tại không ít thì nhiều đều mong muốn nó được tồn tại và phát triển lâu dài. Vậy sự im lặng đó là vì đâu? Tôi chỉ có được câu trả lời sau khi trao đổi cẩn thận với họ. Lý do thực ra là vì họ đã từng được một ai đó đọc bài cho, hoặc bản thân họ đã từng nghiên cứu một chút về Tarot, và hậu quả là họ có sự lẫn lộn về khái niệm tình yêu giữa hai lá bài này.
Hiểu lầm phát sinh từ việc có những người theo đúng truyền thống châu Á, tôn sùng tình yêu trong sáng và dứt khoát là nó không được gắn với tình dục. Đối với họ, Two of Cups nhắc về tình yêu “thứ thiệt”, không pha tạp bất cứ thứ gì mà chỉ có tình cảm thuần khiết mà thôi. Còn The Lovers chính là thứ lai tạp, hỗn loạn, là thứ ràng buộc thể xác đội lốt tình yêu, đôi lúc phải lén lút và tệ hơn nữa, nó vi phạm các nguyên tắc về đạo đức của họ. Họ muốn sự thuần khiết, họ muốn sự công khai, tuy nhiên họ đã quên mất hai điều quan trọng.
Trước hết, tôi không bàn tới sự thoải mái của xã hội bây giờ về vấn đề tình yêu và tình dục, nhưng tôi luôn nghi ngờ độ bền của một mối quan hệ chưa chạm tới yếu tố trách nhiệm và ràng buộc. Khi yêu nhau bằng tình cảm thuần túy, theo đúng khái niệm của Two of Cups, người ta chưa phải chịu bất cứ một tí trách nhiệm nào về nhau. Là nhớ nhung, là rung động, là thơ tình, là tin nhắn nửa đêm… Còn với những mối quan hệ có tuổi thọ tính bằng đơn vị năm thì mặc dù thiếu dần đi những thứ tôi vừa liệt kê ở trên, chúng lại đều có một vài thứ khác hẳn: sự chia sẻ cân bằng, sự giúp đỡ lẫn nhau về nhiều mặt trong đó có thể có cả vật chất, sự gắn bó thể xác và đôi lúc đi kèm với sự phụ thuộc tinh thần, sự hiểu biết rõ ràng và chấp nhận cả ưu lẫn nhược điểm của đối phương, sự ràng buộc và trách nhiệm. Chúng ta có thể không thích việc phải chịu trách nhiệm, không thích từ “ràng buộc” trong tình yêu của mình, nhưng điều này cũng giống như giấc mơ của các cô gái về tình yêu mà thôi. Các cô mơ tới một ông chồng đẹp trai, thông minh và giàu có nhưng rốt cuộc lại đau khổ vì một bà mẹ chồng cáu bẳn và khó tính hàng ngày. Tận hưởng Two of Cups thì dễ, nhưng chấp nhận The Lovers mới thật là khó khăn…
Điều thứ hai mới là khó hình dung nhưng lại rất đơn giản. Tarot tồn tại ít nhất là từ thế kỷ XV, khi tình yêu và hôn nhân còn rất khác so với xã hội đương thời. Khi đó, tình yêu là một thứ xa xỉ, hôn nhân thường xuyên đến trước tình yêu. Trong tài liệu của ngài Waite được viết năm 1910 có một từ để nói về lá bài này mà những người đọc sách hay bỏ qua: “sanctified”. Trong Two of Cups còn một hình ảnh mọi người cũng thường bỏ qua: cây gậy Caduceus của Hermes – biểu tượng của trao đổi, thương mại và sự thỏa thuận. Tức là Two of Cups được miêu tả là một sự gắn kết mang tính trao đổi, sắp đặt. Cặp đôi này có thể chưa có nhiều thông tin về nhau nhưng đã được sắp xếp để ở bên cạnh nhau, cho nên việc tìm hiểu và chia sẻ diễn ra sau thời điểm họ được kết đôi. Nhưng vậy thì lúc đó The Lovers ở đâu?
Tình yêu không sắp đặt vào thời điểm đó thường gặp nhiều trắc trở. Khi những đứa con được cha mẹ đặt vào vòng tay của một người mình chưa từng gặp, thậm chí là từ khi mình còn nằm trong nôi thì việc kết giao với một người khác giới và yêu họ say đắm trở thành một tội lỗi. Họ có thể phải lén lút gặp gỡ, lén lút ôm hôn,lén lút trao cho nhau thân xác của mình… Họ vẫn có thể thề nguyện, nhưng để được bên nhau họ phải vượt qua muôn ngàn gian khổ, vượt qua những trở ngại đến từ gia đình, dòng tộc (bạn có nhớ Roméo và Juliette không?) hay thậm chí là trách nhiệm với đất nước của mình. Nhưng bạn có kết luận việc Roméo và Juliette yêu nhau là tội lỗi không? The Lovers là như thế đấy.
Trước đây, trong một số bộ bài cũ hơn, ta có thể bắt gặp The Lovers với một tên gọi khác là The Choice. Hình ảnh trên đó không theo mô típ cặp đôi như bây giờ mà lại có sự tồn tại của hai cô gái cùng một chàng trai. Thần tình yêu Eros (Cupid) đang giương cung chuẩn bị bắn, và đương nhiên chỉ sau đó một khoảnh khắc, chàng trai sẽ chọn được cô gái của trái tim mình. Tới giờ, mô típ này vẫn còn tồn tại ở dòng bài Tarot de Marseilles. Tôi không chắc rằng có phải vì xã hội trước đây chấp nhận chế độ đa thê nên cho người đàn ông cái quyền lựa chọn đó trong lá bài, nhưng với tôi thì dù trong hình ảnh của The Lovers chỉ có 1 người con gái, nhưng chàng trai trong đó cũng đã thực sự đưa ra lựa chọn của chính mình, lựa chọn người mình sẽ gắn bó giữa muôn vàn sự lựa chọn. Không phải là với các cô gái khác, không phải là gia đình, gia tộc hay quốc gia nữa. Họ đã chọn nhau.
Cách đây hai năm tròn, tôi đã đưa ra lựa chọn của mình, tôi đã gắn bó với lựa chọn đó và tôi sẽ còn tiếp tục trách nhiệm của mình. Và mỗi khi nhìn vào mắt của bạn khách hàng đối diện, dù là một ánh mắt đang vui vẻ hạnh phúc hay đang ướt khóe, tôi đều biết rằng mình đã lựa chọn đúng.
Tôi là một người đã yêu khá nhiều lần. Đa phần các cô bạn gái của tôi đều lên án tôi đa tình dù họ vẫn rất yêu tôi. Chắc cũng vì đa tình mà tôi còn có thể viết thêm rất nhiều rất nhiều về hai lá bài này cũng như về chủ đề tình yêu, nhưng tôi cũng biết rằng tình yêu không thể nuôi ta sống qua ngày nổi. Và dù đã chiếm tới hai lá bài, nhưng tình yêu không làm tôi quên rằng tôi còn bảy mươi sáu lá bài khác để đề cập đến…
Đỗ Cường