Bastet (Bast) – Nữ thần Mèo
Vũ trụ có đủ loại động vật. Nhưng một số con hơn các con khác.
Bò mộng. A, loài bò cổ xưa, Chúng bắt nguồn từ Ấn Độ và qua hàng ngàn năm đã sang đến tận Bắc Phi và châu Âu. Chúng to lớn, cao hơn vai một người đàn ông. Cặp sừng hình cây đàn lia của chúng chĩa về phía trước, sẵn sàng hất tung kẻ tấn công. Hoặc đâm xuyên qua hắn.
Bò đực và bò cái màu hung đỏ, nhưng bò mộng màu đen với những sọc vằn trên lưng màu da lươn nhạt, càng làm tăng vẻ đường bệ, khiến chúng trông như một con thú giết người dũng mãnh nhất. Ngay cả một bầy sư tử cũng không dám động đến chúng. Để săn chúng cần đến lòng dũng cảm và cả sự ngu ngốc. Để thuần hóa chúng cần đến sự khôn khéo và kiên nhẫn.
Thần Ra và Ptah thật có lí khi thích biến mình thành những con bò mộng, khịt khịt mũi và gõ gõ móng lên mặt đất để nhắc nhở mọi người về sức mạnh của mình. Khả năng biến đổi quả là một điều rất thú vị.
Về cơ bản, các vị thần thật ra đều có thân hình giống nhau; tất cả đều được tạo nên bằng đá quý. Xương màu bạc, thịt màu vàng và tóc màu xanh da trời. Nhưng người thần có thể có các màu khác nhau nhờ bởi cách kết hợp. Da Usir màu xanh đen để nhắc người ta về thứ đất màu mỡ để lại phía sau mình sau khi lũ sông Nile rút đi. Da của Ra màu xanh da trời khi thần cảm nhận chiến thắng, lây tên là Amun-Ra và để cho những cơn gió xoáy bốc lên từ tay và đầu mình, và thế là người ta lại nghĩ đến sức mạnh hủy diệt của gió dữ.
Một số vị thần mang bên mình cùng một số vật, như quyền trượng was ở một bên tay, đằng cuối có lắp một cái xiên để bắt rắn, và một chiếc ankh ở tay kia, chìa khóa chữ thập có cái móc ở trên đầu. Tuy nhiên, một số vị mang những vật chỉ của riêng mình, như chiếc bảng viết của Tehuti, hay các vật cho thấy bản tính của họ, như cung và tên hoặc cây chùy trong tay nữ thần Nit hoặc thần chiến tranh Montu.
Song không phải tất cả các vị thần đều xuất hiện trước con người theo cùng một cách. Khả năng biến đổi của các vị thần cũng có nghĩa là đôi khi con người không nhận ra sự hiện diện của họ cho đến khi một phép màu gì đó xảy ra.
Một số vị thần hạn chế biến hình, và chỉ đi lại dưới hình hài con người. Phần lớn các vị thần già thuộc loại này, như Shu, Nut và Geb. Geb thường mang trên đầu một con ngỗng, nhưng thần không biến mình thành ngỗng. Ngay cả Nebet Hut và Aset, các con gái của Geb và Nut, cũng chỉ xuất hiện dưới hình hài con người, mặc dù đôi khi Aset có mang đôi cánh chim.
Một số vị thần khác chỉ xuất hiện với hình dạng các con vật. Nữ thần Heket, vợ của thần Khnum, là một con ếch. Người dân thành Ineb-Hedj thờ một con bò mộng tên là Hapu, hậu duệ của thần Ptah. Vùng Hạ Ai Cập thì thờ nữ thần rắn Wadjet.
Một số vị thần xuất hiện dưới dạng các con vật lẫn lộn. Nữ thần Tawaret có thân và đầu của một con hà mã, nhưng lại có chân sư tử, và đôi khi đuôi thần là của cá sấu trong khi lại có lúc thần mang một con cá sấu trên lưng.
Nhưng nhiều thần xuất hiện dưới nhiều dạng. Thần Sobek là một người đầu cá sấu, hay thay vào đó là cả con cá sấu luôn. Thần Set có thể xuất hiện như một tạo vật kinh dị, với hai cái tai vuông vức thò ra, chiếc mõm cong, đuôi hình chiếc nĩa và thân là của chó.
Thần giống như một sự pha trộn giữa lợn đất, chó sacan và lừa. Nhưng đôi khi thần là một người đàn ông và chỉ có đầu là của con vật lạ lùng này. Vùng Thượng Ai Cập thờ nữ thần Nekhbet, người có thể là một phụ nữ hoàn toàn, một con kền kền hoàn toàn, hoặc một phụ nữ với đầu kền kền.
Khả năng xuất hiện với các hình hài khác nhau của các thần giúp họ có thể ngụy trang giữa họ với nhau. Tehuti, chẳng hạn, là vị thần duy nhất xuất hiện giống như con cò quăm hay có đầu của một con cò quăm.
Bề ngoài của một vị thần phản ánh tính khí của thần vào thời điểm dó. Hut Heru có thể là một người phụ nữ đầu bò, nuôi con và cho sữa, trừ khi nữ thần Sekhmet bên trong nàng đột biến thành một người phụ nữ đầu sư tử, hoặc cả con sư tử luôn. Chúng ta tìm thấy đầu hoặc thân của cừu đực, chim ưng, kền kền, bò, rắn và rất nhiều động vật khác nữa nơi tất cả các vị thần nguyên khởi, tùy thuộc vào trạng thái của họ.
Nhưng chỉ có một nữ thần là mèo: Bastet. Nhiều vị là sư tử, khiến người ta phải kính trọng vì sợ hãi. Nhưng mèo thì được người ta ngưỡng mộ và yêu quý. Người nông dân quý mèo vì chúng bảo vệ các kho thóc lúa của họ khỏi loài gặm nhấm và rắn. Nhất là rắn hổ mang. A, chồn cũng có thể giết được rắn hổ mang, vì thế đôi khi Maftet, nữ thần chồn mangut bị nhầm là mèo. Nhưng chỉ có mèo là kêu rừ rừ…
Người thành phố cũng khuyến khích mèo đến với mình. Mèo giữ cho đường phố không còn bị những con vật gây hại, suy cho cùng. Nhưng có một bí ẩn về loài mèo, cái cách chúng đôi khi thích ở riêng một mình, nhưng lúc khác lại tỏ ra thật trìu mến thân thiện – tập tính này khiến mèo được coi trọng. Ngoài ra, mèo còn thích tắm nắng lúc mặt trời lên đỉnh; rõ ràng là chúng thông hiểu được vũ trụ.
Những người giàu có đeo lên cổ mèo những đồ trang sức bằng vàng và cho chúng ăn những món của mình: bánh mì, sữa, cá cắt lát. Khi một con mèo chết đi, người chủ cạo lông mày của nó trong lúc than khóc và ướp thi thể nó bằng các hương liệu và thuốc phiện, sau đó dùng các dải vải trắng cuốn lại, để bảo tồn nó mãi mãi. Hình phạt cho tội giết chết một con mèo, dù là chẳng may, là tội chết. Các thầy tế có những con mèo hoang ở các đền thờ để nhắc người ta về nữ thần Bastet. Khi thành phố Per-Bast, ở vùng châu thổ sông Nile, trở thành nơi cư ngụ của các pharaoh, một ngôi đền thờ Bastet cũng đã được dựng lên. Nó nhỏ hơn một số ngôi đền, nhưng lại đẹp hơn một số khác, với một con kênh bao quanh và những lùm cây ăn quả. Hàng nghìn người hằng năm hành hương đến Per-Bast vào tháng tư và tháng năm để kính cẩn chiêm ngưỡng bức tượng Bastet khổng lồ. Phụ nữ lắc sistrum (Một loại nhạc khí của người Ai Cập cổ đại) còn đàn ông thổi kèn ống, đánh trống và gõ trống lục lạc. Mọi người vỗ tay, nhảy múa trên các đường phố nơi rượu được rót như mưa trút.
Tất cả là vì Bastet – vốn chỉ là một con mèo nhỏ. Nhưng một con mèo nhỏ được yêu kính còn quỹ hơn cả chục con sư tử đáng sợ.
Xem đầy đủ hơn về Thần thoại Ai Cập: >click here<
Thần Thoại Ai Cập – NXB Kim Đồng
Dựa theo: Treasury of Egyptian Mythology
Classic Stories of Gods, Goddesses, monsters & mortals – Donna Jo Napoli
Minh họa: Christina Balit