Edda tản văn (Prose Edda), hay còn gọi là Edda văn xuôi/Edda của Snorri, là một tác phẩm văn học Bắc Âu cổ được viết/tập hợp tại Iceland vào khoảng năm 1220 bởi học giả, nhà thơ và nhà sử học Snorri Sturluson người Iceland. Edda tản văn còn được gọi là TânEdda, vì nó ra đời sau Edda thơ. Prose Edda đầu tiên được gọi đơn giản là Edda, sau mới có tên Prose Edda để phân biệt với Poetic Edda. Trong Prose Edda cũng có trích dẫn nhiều bài thơ có nguồn gốc từ Poetic Edda. Prose Edda được lưu giữ tại Scandinavia trên bốn bản thảo chính viết bằng giấy da bê: Cōdex Rēgius (thế kỉ XIV), Cōdex Upsaliensis (thế kỉ XIV), Codex Wormianus (thế kỉ XIV), và Codex Trajectinus (thế kỉ XVII).
Edda tản văn được hợp thành từ ba tác phẩm riêng biệt cộng thêm một phần mở đầu. Phần mở đầu, do Snorri viết, kể về nguồn gốc của thần thoại Bắc Âu. Các vị thần trong thần thoại Bắc Âu được cho là xuất thân từ dòng giống của những binh sĩ đã rời bỏ thành Troy khi thành bị hạ. Những người này dừng lại ở Bắc Âu, nơi họ được trọng vọng vì kiến thức và văn hóa vượt trội so với người dân nơi đây. Do họ đến từ châu Á (Asia) nên được gọi là Æsir. Sau khi họ qua đời, họ dần dần được biến thành những vị thần trong truyền thuyết. Ba tác phẩm còn lại là:
- Gylfaginning (Sự lừa gạt của Gylfi): truyền thuyết về các vị thần và những thế giới nơi họ sống, được vay mượn rất nhiều từ Edda thơ và những nguồn khác. Gylfaginning là một nguồn dữ liệu quan trọng, nhiều khi là duy nhất, về rất nhiều truyền thuyết của người Bắc Âu. Có độ dài khoảng 20,000 từ.
- Skáldskaparmál (Ngôn ngữ thi ca): cuộc đối thoại giữa thần biển Ægir và thần thi caBragi, trong đó có nhắc đến nhiều câu chuyện thần thoại và lịch sử, cũng như liệt kê nhiều tên gọi và hình ảnh ẩn dụ thường được sử dụng trong thi ca Bắc Âu. Ví dụ như “mái tóc của Sif” là để nói đến “vàng”, còn “máu của Kvasir” chính là “thi ca”. Có độ dài khoảng 50,000 từ.
- Háttatal (Danh sách vần luật): một bài thơ do Snorri sáng tác, sử dụng cách dùng vần luật trong thi ca Bắc Âu cổ. Nội dung bài thơ nói về vua Hákon và công tước Skúli của Na Uy trong giai đoạn từ năm 1221-1223. Có độ dài khoảng 20,000 từ.
Snorri viết nên tài liệu chỉ dẫn về thi ca Iceland và thần thoại cổ này khi đạo Thiên Chúa đã có chỗ đứng vững vàng ở Iceland, và những hiểu biết về các vị thần cổ xưa cùng những cuộc phiêu lưu của họ đang dần mai một. Snorri muốn bảo tồn tri thức cổ. Có những nguồn Snorri trích dẫn vẫn còn tồn tại đến ngày nay, nhưng cũng có những bài thơ hay truyện kể mà Snorri nhắc đến giờ đã hoàn toàn biến mất. Hiện nay vẫn còn những thắc mắc liệu Snorri có phải là tác giả của toàn bộ Prose Edda, hay chỉ viết nên Háttatal và tập hợp những phần còn lại.
Nguồn bài viết: thanthoaibacau.info